بررسی روابط مفهومی در واژگان قرآن کریم

پژوهش حاضر، با هدف بررسی روابط مفهومی در واژگان قرآن کریم، در چارچوب معنی شناسی ساختگرا صورت می پذیرد. انگیزه ی نگارنده در پرداختن به چنین موضوعی از علاقه ی وافر به قرآن کریم و زبان شناسی سرچشمه گرفته است. روش تحقیق تحلیل محتوا و جامعه ی آماری مجموعه ی آیات قرآن کریم است. در این تحقیق چهار سوال مطرح شد و براساس آنها چهار فرضیه شکل گرفت. این فرضیه ها عبارتند از : 1) همه انواع روابط مفهومی در قرآن کریم وجود دارد، 2) از میان روابط مفهومی موجود در قرآن کریم، تقابل بیشترین بسامد را دارد، 3) از میان روابط مفهومی موجود در قرآن کریم، ترادف کمترین بسامد را دارد و 4) روابط موجود در شبکه معنایی قرآن کریم، نظام مند و عمدتا سلسله مراتبی است. در راستای بررسی فرضیه ها، روابط مفهومی موجود در تمامی سوره ها استخراج گردید و توزیع فراوانی آنها در جداول و نمودارهای ستونی ارائه گردید. یافته های تحقیق نشان می دهد که همه ی روابط مفهومی در قرآن کریم وجود دارد. رابطه ی تقابل با 1056بسامد وقوع (55/62 درصد) و واحدواژگی با 3 بسامد وقوع (17/0 درصد) به ترتیب بیشترین و کمترین بسامد وقوع را نشان می دهند. بنابراین فرضیه ی اول و دوم تایید و فرضیه ی سوم رد می شود. زیرا واحدواژگی از کمترین بسامد وقوع برخوردار است و نه ترادف. در توجیه بسامد بالای تقابل می توان گفت اساساَ گفتمان اصلی قرآن کریم برمبنای تقابل بین کفر و ایمان قرار دارد و بسیاری از واژگان در یکی از این دو حوزه معنایی قرار دارند. در توجیه بسامد پایین واحدواژگی می توان گفت در قرآن کریم به کلیات و اصول بیشتر از امور جزئی توجه می شود. همچنین، براساس یافته های تحقیق، بخش اول فرضیه ی چهارم تایید می شود زیرا بسیاری از واژگان این کتاب آسمانی دارای روابط نظام مند هستند، اما بخش دوم رد می شود زیرا تقابل معنایی که از بیشترین بسامد وقوع برخوردار است سلسله مراتبی نیست و سلسله مراتبی بودن تنها در روابط شمول معنایی و جزءواژگی دیده می شود.